کد مطلب:212954 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:273
امام صادق و تقیه
همان طور كه بیان شد، اكثر روایات فقهی شیعه از زبان امام صادق علیه السلام صادر شده است. هم چنان كه بیشترین موارد تقیه، به ویژه تقیه فقهی و نیز حمل بر تقیه را در روایات آن حضرت مشاهده می كنیم. همچنین دوره امامت آن حضرت یكی از طولانی ترین دوران های امامت ائمه علیهم السلام به شمار می رود. امام صادق علیه السلام اگرچه در مقطعی از دوره امامت خود ـ به خصوص پس از حكومت هشام تا دهه اول حكومت منصور ـ یعنی از سال 125 تا 145 ق. توانست آزادانه به نشر حقایق و معارف بپردازد، اما عواملی باعث صدور روایات تقیه ای از آن حضرت شد؛ همچون:
1.تقیه از حكومت در دوران هشام و منصور.
2.پراكندگی اصحاب آن حضرت از جهت مذهب كه در مواردی ایشان، طبق مذهب فقهی پرسشگران جواب می داد.
3.حفظ جان اصحاب خود.
4.شكاك بودن بعضی از اصحاب. بنابر اظهارات فوق، احتمال تقیه در روایات آن حضرت حتی اگر ناقل آن، اصحاب خاصی همانند زراره باشد، فراوان است. همچنین اگر بخواهیم با ترسیم یك منحنی روایات تقیه را بررسی كنیم، باز به این نتیجه می رسیم كه دوره امامت امام صادق علیه السلام بلندترین نقطه این منحنی را به خود اختصاص می دهد. برای روشن تر شدن این مطلب، ذكر یك نكته كافی است كه 53 روایت از 106 روایات مربوط به تقیه (با حذف مكررات) كه در كتاب بحارالانوار جمع آوری شده، از امام صادق علیه السلام نقل شده است. [1] یعنی حدود 50 درصد روایات تقیه را شامل می شود و این رقم غیر از احادیث مربوط به تقیه است كه امام صادق علیه السلام از قول امامان پیش از خود نقل می كند.
علت فراوانی این روایات را تنها در بعد سیاسی، می توان معلول فشارهای سهمگین حكومت های مركزی در دوران اول و سوم و تا حدودی دوره دوم امامت آن حضرت دانست.
رشد روایات در بخش های دیگر را نیز می توان در عللی همچون: 1. طولانی بودن دوران امامت ایشان، 2. توفیق فراوان آن حضرت در نشر معارف و احكام اسلام، 3. از سوی دیگر، اختلاف مذهب داشتن چهار هزار شاگرد و راوی از آن حضرت، 4. شدت اختلاط اقلیت شیعیان با اكثریت سنی ـ كه افراد متعصب فراوانی را در خود جای داده بود ـ جست و جو نمود. [2] .
همچنین فعالیت شدید غالیان كه در این دوره به نقطه اوج خود رسیده بودند و بهره برداری آنان از شخصیت و روایات ائمه علیهم السلام را نیز نباید از نظر دور داشت. این امر موجب می شد امام از اصحاب خود بخواهد معارف بلند شیعه را در دسترس همگان قرار ندهند و در بیان آنها تقیه نمایند. [3] اینك به بررسی مواردی از روایات حضرت در این زمینه می پردازیم:
1.تقیه از حكومت در دوران هشام و منصور.
2.پراكندگی اصحاب آن حضرت از جهت مذهب كه در مواردی ایشان، طبق مذهب فقهی پرسشگران جواب می داد.
3.حفظ جان اصحاب خود.
4.شكاك بودن بعضی از اصحاب. بنابر اظهارات فوق، احتمال تقیه در روایات آن حضرت حتی اگر ناقل آن، اصحاب خاصی همانند زراره باشد، فراوان است. همچنین اگر بخواهیم با ترسیم یك منحنی روایات تقیه را بررسی كنیم، باز به این نتیجه می رسیم كه دوره امامت امام صادق علیه السلام بلندترین نقطه این منحنی را به خود اختصاص می دهد. برای روشن تر شدن این مطلب، ذكر یك نكته كافی است كه 53 روایت از 106 روایات مربوط به تقیه (با حذف مكررات) كه در كتاب بحارالانوار جمع آوری شده، از امام صادق علیه السلام نقل شده است. [1] یعنی حدود 50 درصد روایات تقیه را شامل می شود و این رقم غیر از احادیث مربوط به تقیه است كه امام صادق علیه السلام از قول امامان پیش از خود نقل می كند.
علت فراوانی این روایات را تنها در بعد سیاسی، می توان معلول فشارهای سهمگین حكومت های مركزی در دوران اول و سوم و تا حدودی دوره دوم امامت آن حضرت دانست.
رشد روایات در بخش های دیگر را نیز می توان در عللی همچون: 1. طولانی بودن دوران امامت ایشان، 2. توفیق فراوان آن حضرت در نشر معارف و احكام اسلام، 3. از سوی دیگر، اختلاف مذهب داشتن چهار هزار شاگرد و راوی از آن حضرت، 4. شدت اختلاط اقلیت شیعیان با اكثریت سنی ـ كه افراد متعصب فراوانی را در خود جای داده بود ـ جست و جو نمود. [2] .
همچنین فعالیت شدید غالیان كه در این دوره به نقطه اوج خود رسیده بودند و بهره برداری آنان از شخصیت و روایات ائمه علیهم السلام را نیز نباید از نظر دور داشت. این امر موجب می شد امام از اصحاب خود بخواهد معارف بلند شیعه را در دسترس همگان قرار ندهند و در بیان آنها تقیه نمایند. [3] اینك به بررسی مواردی از روایات حضرت در این زمینه می پردازیم:
[1] بحارالانوار، ج 75، ص 393 ـ 443.
[2] الارشاد، شيخ مفيد، ج 2، ص 179.
[3] ر.ك: غاليان، كاوشي در جريان ها و برآيندها، نعمت الله صفري.